Laravel Observer Sistemi

Laravel Observer sistemini detaylıca inceleyelim:

1. Observer Nedir?

• Model olaylarını (events) dinlemek ve yönetmek için kullanılan sınıflardır
• Eloquent model olaylarını merkezi bir noktadan yönetmeyi sağlar
• SOLID prensiplerine uygun kod yazmayı destekler

2. Ne Zaman Kullanılır?

Örnek senaryolar:

- Kullanıcı kaydedildiğinde otomatik profil oluşturma
- Ürün stok değişimlerini loglama
- Sipariş durumu değiştiğinde bildirim gönderme
- Dosya silindiğinde storage'dan fiziksel silme işlemi
- Veri değişikliklerinde cache temizleme

3. Observer Oluşturma ve Kaydetme:

a) Observer Oluşturma:

# Observer oluşturma komutu
php artisan make:observer UserObserver --model=User

b) Observer Yapısı:

class UserObserver
{
    public function created(User $user)
    {
        // Kullanıcı oluşturulduğunda
    }

    public function updated(User $user)
    {
        // Kullanıcı güncellendiğinde
    }

    public function deleted(User $user)
    {
        // Kullanıcı silindiğinde
    }

    public function restored(User $user)
    {
        // Soft delete'den geri getirildiğinde
    }

    public function forceDeleted(User $user)
    {
        // Zorla silindiğinde
    }
}

c) Observer Kaydetme:

// app/Providers/EventServiceProvider.php
use App\Models\User;
use App\Observers\UserObserver;

public function boot()
{
    User::observe(UserObserver::class);
}

4. Observer Metodları ve Kullanımları:

a) Creating/Created:

public function creating(User $user)
{
    // Kayıt olmadan önce
    $user->uuid = Str::uuid();
}

public function created(User $user)
{
    // Kayıt olduktan sonra
    Profile::create(['user_id' => $user->id]);
}

b) Updating/Updated:

public function updating(User $user)
{
    // Güncelleme olmadan önce
    if ($user->isDirty('email')) {
        $user->email_verified_at = null;
    }
}

public function updated(User $user)
{
    // Güncelleme olduktan sonra
    if ($user->wasChanged('password')) {
        Notification::send($user, new PasswordChanged);
    }
}

c) Deleting/Deleted:

public function deleting(User $user)
{
    // Silinmeden önce
    Storage::delete($user->avatar_path);
}

public function deleted(User $user)
{
    // Silindikten sonra
    Log::info("User {$user->email} was deleted");
}

5. Pratik Örnekler:

a) Ürün Stok Takibi:

class ProductObserver
{
    public function updated(Product $product)
    {
        if ($product->wasChanged('stock')) {
            // Stock değişim logu
            StockLog::create([
                'product_id' => $product->id,
                'old_stock' => $product->getOriginal('stock'),
                'new_stock' => $product->stock,
                'type' => $product->stock > $product->getOriginal('stock') 
                    ? 'increase' 
                    : 'decrease'
            ]);

            // Düşük stok bildirimi
            if ($product->stock <= $product->min_stock) {
                Notification::send(
                    User::role('inventory-manager')->get(),
                    new LowStockAlert($product)
                );
            }
        }
    }
}

b) Sipariş Durumu Takibi:

class OrderObserver
{
    public function updating(Order $order)
    {
        if ($order->isDirty('status')) {
            $order->status_changes = array_merge(
                $order->status_changes ?? [],
                [
                    'from' => $order->getOriginal('status'),
                    'to' => $order->status,
                    'at' => now(),
                    'by' => auth()->id()
                ]
            );
        }
    }

    public function updated(Order $order)
    {
        if ($order->wasChanged('status')) {
            // Müşteriye bildirim
            $order->customer->notify(new OrderStatusChanged($order));

            // Status'a göre işlemler
            match ($order->status) {
                'shipped' => $this->handleShipped($order),
                'delivered' => $this->handleDelivered($order),
                'cancelled' => $this->handleCancelled($order),
                default => null
            };
        }
    }
}

6. Advanced Kullanımlar:

a) Conditional Observers:

class UserObserver
{
    public function created(User $user)
    {
        if ($user->shouldCreateProfile()) {
            Profile::create(['user_id' => $user->id]);
        }
    }
}

b) Queue Kullanımı:

class UserObserver
{
    public function created(User $user)
    {
        // Arka planda çalıştırma
        ProcessUserRegistration::dispatch($user);
    }
}

c) Cache Yönetimi:

class PostObserver
{
    public function saved(Post $post)
    {
        Cache::tags(['posts'])->flush();
    }
}

7. Observer ile Event Farkları:

// Observer Yaklaşımı
class UserObserver
{
    public function created(User $user)
    {
        // İşlemler burada
    }
}

// Event Yaklaşımı
class UserCreated
{
    public $user;
    
    public function __construct(User $user)
    {
        $this->user = $user;
    }
}

class SendWelcomeEmail
{
    public function handle(UserCreated $event)
    {
        // İşlemler burada
    }
}

8. Testing:

class UserObserverTest extends TestCase
{
    public function test_profile_is_created_when_user_is_created()
    {
        $user = User::factory()->create();
        
        $this->assertDatabaseHas('profiles', [
            'user_id' => $user->id
        ]);
    }

    public function test_notification_is_sent_when_password_changed()
    {
        Notification::fake();
        
        $user = User::factory()->create();
        $user->update(['password' => 'new-password']);
        
        Notification::assertSentTo($user, PasswordChanged::class);
    }
}

9. Best Practices:

Single Responsibility:

// Kötü
public function updated(User $user)
{
    // Profile güncelle
    // Mail gönder
    // Cache temizle
    // Log tut
}

// İyi
public function updated(User $user)
{
    $this->updateProfile($user);
    $this->sendNotifications($user);
    $this->handleCache($user);
    $this->logChanges($user);
}

Error Handling:

public function created(User $user)
{
    try {
        Profile::create(['user_id' => $user->id]);
    } catch (Exception $e) {
        Log::error('Profile creation failed', [
            'user' => $user->id,
            'error' => $e->getMessage()
        ]);
    }
}

Performance Optimization:

public function updated(Post $post)
{
    if (!$post->wasChanged()) {
        return;
    }

    Cache::tags(['posts'])->flush();
}